Deputetja e Partisë Socialiste të Qarkut Elbasan, Aulona Bylykbashi, ka ngritur sot një prej çështjeve më të ndjeshme sociale në Parlament, duke kërkuar një model të ri kombëtar dhe të qëndrueshëm për kujdesin ndaj të rinjve me aftësi të kufizuara, posaçërisht pas moshës 21 vjeç.
Në një postim të publikuar më herët në rrjetet sociale, ajo u shpreh se çështja e të rinjve me aftësi ndryshe është një përgjegjësi shoqërore që nuk mund të mbetet në heshtje:
“Sot, me zemër dhe përgjegjësi, adresova në Parlament çështjen thelbësore të kujdesit për të rinjtë me aftësi të kufizuara mbi 21 vjeç. Kjo është një sfidë që kërkon zgjidhje të qarta, të qëndrueshme dhe, mbi të gjitha, njerëzore. Sepse përkushtimi ndaj tyre nuk është vetëm detyrim ligjor; është pasqyra e dinjitetit tonë si shoqëri.”
Gjatë fjalës së saj në Kuvend, deputetja rikujtoi se Shqipëria ka bërë hapa të rëndësishëm në arsim dhe shërbime sociale për fëmijët me aftësi të kufizuara, por theksoi se sistemi aktual lë një boshllëk të madh në momentin kur ata kalojnë moshën 21 vjeç.
Ajo solli në vëmendje praktikat e vendeve europiane, si Suedia, Gjermania, Franca dhe Italia, të cilat ofrojnë apartamente të mbështetura, kujdes 24/7 dhe programe tranzicioni që shtrihen përtej moshës së rritur, duke siguruar që askush të mos mbetet vetëm.
Deputetja kërkoi ngritjen e një modeli të ri ligjor dhe institucional që siguron mbështetje të përhershme, integrim në komunitet dhe kushte të dinjitetshme jetese për këtë kategori. Ajo theksoi se prindërit e këtyre të rinjve jetojnë me ankthin e së ardhmes, ndaj shteti duhet t’u garantojë atyre siguri afatgjatë.
Fjalimi i plotë i deputetes në Kuvend
I nderuar Kryetar,
Të nderuar kolegë,
Sot, në një seancë që i drejtohet qytetarëve që ne përfaqësojmë, unë mund të kisha zgjedhur të flisja për shumë çështje që presin zgjidhje në komunitetin që përfaqësoj. Por sot kam zgjedhur të flas me një tjetër zë: zërin e nënave dhe prindërve të fëmijëve me aftësi ndryshe; zërin e atyre që mbajnë peshën më të madhe dhe më të heshtur që mund të mbajë një familje.
Ne, si shumicë qeverisëse, kemi ndërmarrë një sërë reformash në arsim, shëndetësi dhe shërbime sociale, të cilat kanë dhënë rezultate të dukshme. Por ende kemi punë për të bërë. Sot dua të flas për një temë që më prek veçanërisht: kujdesin ndaj fëmijëve dhe të rinjve me aftësi ndryshe.
Sot do të flas për Kelin, për Rudin dhe për shumë të tjerë si ata. Fëmijë dhe të rinj që, me praninë e tyre, të mësojnë më shumë sesa mund të thuhet me fjalë.
Më kujtohet një letër e profesor Edmond Tupja drejtuar djalit të tij autik, Gesit, ku ai, ndër të tjera, i shkruan: “Më fal që s’jam i pavdekshëm.”
Kjo fjali nuk është metaforë; është realiteti emocional i prindërve që e dinë se fëmijët e tyre kanë nevojë për mbështetje të përjetshme. Ky është shqetësimi i tyre më i madh, që asnjë prind nuk mund ta mbyllë në zemër pa u dridhur.
Ne, si shtet, kemi ngritur politika të rëndësishme, dhe ky është një fakt që duhet thënë qartë. Arsimi përfshirës sot është standard: janë mbi 1 500 mësues ndihmës, çdo fëmijë ka plan individual zhvillimi dhe në çdo shkollë ka psikolog dhe punonjës social — një realitet që pak vite më parë mungonte thuajse plotësisht. Qendrat komunitare ofrojnë logopedi, terapi zhvillimi, fizioterapi dhe ndërhyrje të hershme pa pagesë, dhe mbi 40 qendra në të gjithë vendin japin shërbime të specializuara për fëmijët me aftësi ndryshe. Shërbimet në shtëpi u ofrohen fëmijëve që nuk mund të lëvizin. Ndërsa nga ana sociale, pagesa e aftësisë së kufizuar, pagesa e kujdestarit dhe mbështetjet për transport e pajisje ndihmëse u japin mbrojtje dhjetëra mijëra familjeve në të gjithë Shqipërinë.
Këto reforma kanë sjellë ndryshim të madh. Kanë lehtësuar barrën e prindërve dhe kanë krijuar një rrugë zhvillimi të qëndrueshme për fëmijët. Por, pikërisht sepse kemi bërë kaq shumë për fazën e fëmijërisë së tyre, është e paimagjinueshme që mbështetja të ndërpritet papritur kur një fëmijë mbush 21 vjeç.
E nëse kësaj i shtojmë edhe faktin e dhimbshëm se ka prindër që nuk janë më, apo që nuk mund të mbajnë më peshën e kujdesit, atëherë pyetja bëhet akoma më e rëndë: kush do të kujdeset për këta të rinj kur prindërit të mos jenë?
Europa ka modele shumë të qarta dhe shumë të suksesshme. Vende si Suedia, Gjermania, Franca e Italia prej vitesh e trajtojnë këtë kategori me politika moderne dhe humane. Ato garantojnë jetesë të mbështetur në komunitet, apartamente të pavarura me asistencë 24/7, shtëpi të vogla rezidenciale me staf profesionist dhe programe tranzicioni që vazhdojnë deri në moshën 25 vjeç e më tej, duke siguruar që askush të mos mbetet vetëm.
Dhe pikërisht sepse këto modele funksionojnë, sepse këto vende e kanë vërtetuar se kujdesi i përhershëm dhe mbështetja e integruar janë rruga e duhur, edhe ne duhet të ndërtojmë një qasje të re kombëtare, që nuk e shkëput mbrojtjen në një kufi moshe dhe nuk e lë askënd pa një perspektivë të qartë pas moshës 21 vjeç.
Ne duhet të garantojmë që të rinjtë me aftësi ndryshe të kenë mundësi të jetojnë pranë komunitetit, jo të izoluar; të kenë shtëpi të vogla me kujdes profesional; të kenë mbështetje të përhershme sociale e terapeutike; dhe të kenë akses në programe që i ndihmojnë të zhvillohen, të punësohen dhe të jenë pjesë e jetës shoqërore.
Duhet të ndërtojmë një sistem ku mbështetja nuk është e përkohshme, por një strukturë e qëndrueshme që i shoqëron gjatë gjithë jetës. Duhet të krijojmë hapësira të sigurta ku këta të rinj të jetojnë me dinjitet dhe respekt, dhe ku shërbimet që ata kanë përdorur gjatë fëmijërisë — terapitë, përkujdesja, mbështetja emocionale — të mos ndërpriten papritur sapo kalojnë një moshë të caktuar.
Kjo kategori nuk ka luksin të presë. Dhe prindërit e tyre nuk kanë luksin të shpresojnë se dikush do të kujdeset kur ata të mos jenë më. Ata kanë të drejtë të dinë sot se fëmijët e tyre do të kenë një strehë të sigurt, një shërbim të qëndrueshëm dhe një shtet që nuk i lë vetëm.
Prandaj, sot dua të them qartë:
Duhet të ngremë një model të ri të kujdesit afatgjatë, të bazuar në parimet europiane, që garanton vazhdimësi, dinjitet dhe jetë brenda komunitetit, jo izolim.
Duhet të hartojmë një kuadër ligjor dhe institucional që e shndërron këtë mbështetje në detyrim të shtetit, jo në zgjidhje rastësore.
Sepse një shoqëri matet edhe nga mënyra se si trajton ata që nuk kanë mundësi të flasin për veten. Këta të rinj kanë të drejtë të mos mbeten vetëm. Dhe ne, si Kuvend, kemi detyrimin moral dhe institucional t’ua garantojmë këtë.
Ky është angazhimi që duhet të marrim të gjithë bashkë.
Ky është standardi që na nderon si shtet.
Dhe kjo është rruga që u jep këtyre të rinjve atë që meritojnë: jetë me dinjitet, me prani, me siguri.
Faleminderit.
