Nga Anila Ahmataj
Letnica është një fshat piktoresk dhe historik që ndodhet në juglindje të Kosovës. E vendosur rreth 755 metra mbi nivelin e detit dhe vetëm 12 kilometra larg nga qyteti i Vitisë, Letnica mbetet një ndër vendbanimet më të veçanta për nga bukuria natyrore, trashëgimia kulturore dhe rëndësia shpirtërore. Prishtina ndodhet rreth 65 km larg, ndërsa Shkupi vetëm 50 km.
Letnica është e rrethuar nga fshatra si Shoshari, Peretini, Zagragja, Vërnakolla, Vërrnezi dhe Stublla e Epërme.
Letnica është si një tablo e gjallë e pikturuar nga natyra dhe e ruajtur me përkushtim nga breza njerëzish që kanë jetuar këtu me dashuri dhe devotshmëri. E vendosur në një luginë që të përqafon si një amfiteatër natyror, ajo është rrethuar nga kodra me gjelbërim të përhershëm, nga pyje të dendura që ngjajnë si kurora dhe nga livadhe që në çdo stinë ndërrojnë ngjyrat e tyre: herë të gjelbra, herë të arta, herë të mbuluara nga bora, si me një mantel të bardhë prej kadifeje qiellore.
Në mëngjes, dielli lind ngadalë mbi majat përreth dhe zbret në fshat si një dritë e shenjtë që përshkon çdo shtëpi, çdo rrugicë me kalldrëm dhe çdo gur të lashtë, kurse në mbrëmje, një paqe mistike e mbështjell fshatin.
Në krye të fshatit, mysafiri përshëndetet nga pamja e Kishës së Zojës Ndihmëtare, që ngrihet mbi një kodër si një kështjellë pa mure, por me dritare të hapura për të gjithë. Nga aty, shtrihet poshtë një fshat i përbërë nga shtëpi të vjetra me çati të pjerrëta e me oborre të mbushura me lule.
Letnica ka një pamje ku në pranverë mbulohet nga lulet dhe aroma e natyrës. Në verë, ngjyra e gjelbër bëhet më e thellë, më e pasur. Në vjeshtë, çdo pemë vishet me ngjyra të zjarrta që pasqyrojnë historinë e këtij vendi, ndërsa në dimër, bora nuk e fsheh Letnicën – ajo e zbardh si për ta ruajtur, si për ta mbështjellë me kujdesin që meriton një thesar.
Por bukuria e Letnicës nuk ndalet vetëm në pamje. Ajo ka një thellësi shpirtërore dhe një shtresë kulturore që e bëjnë të pazëvendësueshme. Është një fshat që nuk jeton vetëm në të tashmen, por mbart me vete epoka, ndjenja dhe vlera që nuk i gjen lehtë tjetërkund.
Letnica është një vend ku besimi nuk predikohet vetëm në kishë, por ndjehet në ajër, dhe kultura nuk është thjesht trashëgimi, por mënyrë jetese.
Sipas traditës gojore, fshati është populluar që nga viti 1500. Në kohën e saj më të lulëzuar, Letnica numëronte mbi 4,000 banorë, ndërsa sot jetojnë rreth 200 persona rezidentë, kryesisht të moshuar.
Në qendër të kësaj perle qëndron Kisha e Zojës Ndihmëtare, një shenjtërore katolike që e ka bërë Letnicën të njohur në mbarë botën. Pikërisht këtu, Nënë Tereza bëri betimin e saj të parë. Historia e saj filloi në këtë vend të heshtur, ku gjeti thirrjen për t’i shërbyer njerëzimit. Nga Letnica, Gonxhe Bojaxhiu u nis drejt një udhe që do ta kthente në një nga figurat më të dashura të njerëzimit.
Kisha, në këtë vend, është më shumë se një vend lutjeje; është një tempull i kujtesës, një oaz i shpresës dhe një pikë takimi për mijëra njerëz të besimeve e kombësive të ndryshme, që vijnë çdo vit për t’u lutur, për të reflektuar, apo thjesht për të ndjerë atë paqe që vetëm Letnica di ta japë.
Letnica është e pasur me trashëgimi historike dhe kulturore. Në vitin 1584, këtu ka funksionuar një shkollë shqipe. Po ashtu, Mulliri i vjetër, shtëpitë tradicionale dhe varrezat e vjetra mbartin në vete histori që nuk janë thjesht personale, por kolektive – histori të një kombi dhe një feje që kanë bashkëjetuar me respekt.
Në varrezat e Letnicës prehen priftërinj, mësues, motra murgesha dhe figura të rëndësishme, të cilat kontribuan në mbrojtjen dhe zhvillimin e shpirtërisë dhe kulturës në këtë rajon.
Letnica nuk është vetëm vend për t’u parë; është vend për t’u ndjerë, për t’u kuptuar, për t’u mësuar. Është një vend që flet për bashkëjetesë ndërfetare, për respekt, për durim e qëndresë.
Ky fshat është një thesar që nuk flet me zhurmë, por me zemër të madhe dhe heshtje kuptimplote.
Letnica është vendi ku koha dhe shpirti ndalen për të pushuar së bashku. Një perlë që nuk shkëlqen vetëm nga jashtë, por ndriçon nga brenda.
Këtu, e shenjta Nënë Tereza – atëherë Gonxhe Bojaxhiu – bëri betimin e saj të parë për t’u bërë murgeshë misionare.
Kisha aktuale është ndërtuar mbi rrënojat e tre kishave të mëparshme dhe përbën objektin e katërt në këtë vend. Pranë saj gjendet edhe një gur i gdhendur nga viti 1600, dëshmi e ekzistencës së një katedraleje të madhe, dikur e vizituar nga personalitete të larta të Kishës Katolike. Kjo kishë është kushtuar “Të Ngriturit të Zojës në Qiell” dhe më 15 gusht, gjatë festës së Zojës së Berishës, mbi 25,000 besimtarë nga fe dhe kultura të ndryshme mblidhen për t’u lutur dhe për të kërkuar paqe shpirtërore.
Në këtë vend të shenjtë shërben Don Lush Gjergji, një figurë e dashur dhe shpirtërisht e lidhur me çdo gur dhe njeri të këtij vendi. Me përulësi dhe dashuri, ai ka pritur për vite me radhë mijëra vizitorë, duke e shndërruar Letnicën në një strehë paqeje për të gjithë.
Letnica nuk është vetëm një vend i shenjtë, por edhe një dëshmi e gjallë e historisë dhe trashëgimisë së rajonit. Trashëgimia kulturore përfshin Mullirin e vjetër, shtëpi tradicionale dhe, mbi të gjitha, varrezat ku prehen shumë priftërinj, motra të nderit, mësues dhe figura të rëndësishme të historisë së kësaj ane.
Këtu gjendet varri i Dom Mikel Tarabulluzit, i njohur për kontributin e tij të jashtëzakonshëm në arsim dhe shpirtëri, si dhe varri i At Anton Mareoviqit, prirës i Martirëve të Karadakut – një figurë kyçe në ruajtjen e identitetit katolik në Anamoravë.
Në Letnicë ekziston një shkollë për nxënësit nga klasa e parë deri në të katërtën. Pas kësaj, fëmijët vazhdojnë mësimet në Stubëll të Epërme.
Banorët jetojnë me tregti dhe, në pak raste, me bujqësi e blegtori, të kufizuar për shkak të mungesës së ujit për vaditje. Megjithatë, ata nuk janë ankuar kurrë; kanë zgjedhur të jetojnë në harmoni me natyrën dhe në paqe me veten.
Letnica është më shumë se një fshat. Është një frymë, një rrëfim i gjallë që pëshpërit nga çdo gur, çdo rrënojë dhe çdo lutje që ngrihet drejt qiellit. Është një vend ku historia, feja, kultura dhe natyra takohen në një harmoni që të rrallë e gjen tjetërkund.
Ky fshat na mëson për bashkëjetesën ndërfetare, respektin për tjetrin dhe vlerat njerëzore që shpesh harrohen në botën moderne. Mijëra vizitorë shqiptarë dhe të huaj, besimtarë dhe studiues, turistë dhe personalitete nga mbarë bota, vijnë çdo vit në Letnicë për të gjetur paqen që ky vend e ofron në mënyrë të heshtur.
Letnica je slikovito i povijesno Hrvatsko selo smješteno na jugoistoku Kosova. Nalazi se na oko 755 metara nadmorske visine i samo 12 kilometara od grada Vitine, a ostaje jedno od najposebnijih naselja zbog svoje prirodne ljepote, kulturne baštine i duhovne važnosti. Priština je udaljena oko 65 km, dok je Skoplje samo 50 km.
Letnica je okružena ostalim HRVATSLIM 🇭🇷 selima poput Šošare, Peretinović, Zagrađe, Vrnavokolo, Vrnez, Podrid, Zagrađe, Veselica.
Letnica je poput žive slike naslikane prirodom i brižno čuvane od naraštaja ljudi koji su ovdje živjeli s ljubavlju i predanošću. Smještena u dolini koja zagrljajem podsjeća na prirodni amfiteatar, okružena je brežuljcima stalne zelene boje, gustim šumama koje nalikuju krunama te livadama koje u svako godišnje doba mijenjaju svoje boje: čas zelene, čas zlatne, čas prekrivene snijegom, poput bijelog nebeskog baršuna.
Ujutro sunce polako izlazi nad okolnim vrhovima i spušta se u selo poput svete svjetlosti koja obasjava svaku kuću, svaku kaldrmiranu uličicu i svaki stari kamen. Uvečer, mistični mir obavija selo.
Na vrhu sela goste dočekuje pogled na Crkvu Gospe Pomoćnice, koja se uzdiže na brežuljku poput tvrđave bez zidova, ali s otvorenim prozorima za sve. Ispod nje prostire se selo sastavljeno od starih kuća sa strmim krovovima i dvorištima prepunim cvijeća.
Letnica u proljeće blista pod cvijećem i mirisom prirode. Ljeti, zelena postaje dublja, bogatija. U jesen, svako drvo oblači se u vatrene boje koje odražavaju povijest ovoga kraja, dok zimi snijeg ne skriva Letnicu – već je obasjava, čuvajući je kao dragocjeni biser.
Ali ljepota Letnice nije samo u njezinu izgledu. Ona ima i duhovnu dubinu i kulturni sloj koji je čine nezamjenjivom. To je selo koje ne živi samo u sadašnjosti, već u sebi nosi epohe, osjećaje i vrijednosti koje se rijetko gdje mogu naći.
Letnica je mjesto gdje se vjera ne propovijeda samo u crkvi, već se osjeća u zraku, a kultura nije samo naslijeđe, već način života.
Prema usmenoj predaji, selo je naseljeno od 1500. godine. U svom najslavnijem razdoblju brojalo je preko 4.000 Hrvata stanovnika, dok danas u njemu živi oko 200 stalnih mještana, uglavnom starijih osoba.
U središtu ovog dragulja stoji Crkva Gospe Pomoćnice, katoličko svetište koje je Letnicu učinilo poznatom u cijelom svijetu. Upravo ovdje Majka Tereza položila je svoj prvi zavjet. Njezina se povijest započela u ovom tihom mjestu, gdje je pronašla poziv da služi čovječanstvu. Iz Letnice, Gonxhe Bojaxhiu krenula je putem koji ju je pretvorio u jednu od najvoljenijih osoba čovječanstva.
Crkva ovdje nije samo mjesto molitve; to je hram sjećanja, oaza nade i okupljalište tisuća ljudi različitih vjera i narodnosti koji svake godine dolaze moliti, razmišljati ili jednostavno osjetiti mir koji samo Letnica može dati.
Letnica je bogata povijesnom i kulturnom baštinom. Još 1584. Nikada nije bila Albanska Škola, Također, stari mlin, tradicionalne kuće i staro groblje nose u sebi povijest koja nije samo osobna, nego i kolektivna – povijest naroda i vjere koji su živjeli zajedno u međusobnom poštovanju.
Na letničkom groblju počivaju svećenici, učitelji, časne sestre i važne ličnosti koje su pridonijele očuvanju i razvoju duhovnosti i kulture ovoga kraja.
Letnica nije samo mjesto koje se posjećuje; to je mjesto koje se osjeća, razumije i uči. To je selo koje govori o međuvjerskom suživotu, o poštovanju, strpljenju i ustrajnosti.
Ovo selo je dragocjenost koja ne govori bukom, već velikim srcem i značajnom tišinom. Letnica je mjesto gdje vrijeme i duh stanu da zajedno počinu. Biser koji ne blista samo izvana, već svijetli iznutra.
Ovdje je sveta Majka Tereza – tada Gonxhe Bojaxhiu – položila svoj prvi zavjet da postane misionarka redovnica.
Današnja crkva izgrađena je na ruševinama triju prijašnjih crkava i predstavlja četvrti objekt na tom mjestu. Pokraj nje nalazi se kamen s natpisom iz 1600. ( Ovdje počiva Mara Vickova rođena Dubrivčanka HR 🇭🇷) godine, dokaz postojanja velike katedrale koju su nekoć posjećivali visoki predstavnici Katoličke crkve. Ova crkva posvećena je „Uznesenju Blažene Djevice Marije na nebo“, a 15. kolovoza, na blagdan Velike Gospe, preko 25.000 vjernika različitih vjera i kultura okuplja se ovdje kako bi molili i tražili duhovni mir.
U ovom svetom mjestu služio je Don Lush Gjergji, voljena ličnost duboko povezana s ovim krajem. Ponizno i s ljubavlju godinama je primao tisuće posjetitelja, pretvarajući Letnicu u utočište mira za sve.
Letnica nije samo sveto mjesto, već i živi dokaz povijesti i baštine ovoga kraja. Kulturna baština uključuje stari mlin, tradicionalne kuće i, iznad svega, groblja u kojima počivaju mnogi svećenici, časne sestre, učitelji i značajne osobe iz povijesti ovoga područja.
Ovdje se nalazi i grob don Mikela Tarabulluza, poznatog po svom iznimnom doprinosu obrazovanju i duhovnosti, kao i grob oca Antona Mareovića, predvodnika Karadačkih mučenika – ključne figure u očuvanju katoličkog identiteta u Anamoravi.
U Letnici postoji škola za učenike od prvog do četvrtog razreda. Nakon toga, djeca nastavljaju školovanje u Gornjoj Stubli.
Stanovnici se bave trgovinom, a u manjoj mjeri poljoprivredom i stočarstvom, ograničenim zbog nedostatka vode za navodnjavanje. Ipak, nikada se nisu žalili; odlučili su živjeti u skladu s prirodom i u miru sami sa sobom.
Letnica je više od sela. Ona je duh, živa priča koja šapće iz svakog kamena, svake ruševine i svake molitve što se uzdiže prema nebu. To je mjesto gdje se povijest, vjera, kultura i priroda susreću u harmoniji koju je rijetko moguće pronaći drugdje.
Ovo selo nas uči o međuvjerskom suživotu, poštovanju drugoga i ljudskim vrijednostima koje se često zaboravljaju u suvremenom svijetu. Tisuće posjetitelja, Albanaca Hrvata i stranaca, vjernika i znanstvenika, turista i uglednih osoba iz cijeloga svijeta, svake godine dolaze u Letnicu kako bi pronašli mir koji ovo mjesto tiho nudi.
Nije mi jasno zašto se ne spominje da je Letnica Hrvatsko mjesto prvi puta se spominju Albanci katolici 1972g.
Pivijest i indetitet nesmije se prisvajati, kazneno dijelo.